Update 21 februari: Ondertussen hebben wel vrijwel alle partijen uitgesproken de PVV uit te sluiten. Wat dat betekent lees je hier: coalitiechecker.nl/blog/de-paradox-van-een-stem-op-de-pvv
Met nog 2 maanden te gaan staat ondertussen het thema van de verkiezingen in 2017 wel vast: uitsluiten. Was het in 2012 nog voorbehouden aan de PVV om bij voorbaat uitgesloten te worden van deelname aan een coalitie, heeft Emile Roemer deze week de uitspraak gedaan dat ook een coalitie tussen SP en VVD is uitgesloten.
Al sinds de vorige verkiezingen verwerken wij alle uitgesproken uitsluitingen in CoalitieChecker, zodat het mogelijk blijft om in één oogopslag te zien welke coalities er gevormd kunnen worden. Het uitsluiten van de PVV heeft namelijk, gezien het behoorlijke aantal zetels waar ze op kunnen rekenen, een significante impact op het aantal mogelijke coalities. Zonder uitsluitingen zouden er in de laatste peilingen bijna 140 verschillende mogelijkheden zijn, maar afhankelijk van welke uitsluitingen je precies meetelt hou je nog maar 18 tot 23 coalities over.
Afhankelijk van wat je meetelt, want wanneer kan je nou precies spreken van een uitsluiting? Onze policy is duidelijk: we nemen een uitsluiting pas op in onze lijst wanneer in de aanloop van deze verkiezingen de partijvoorzitter of lijsttrekker van een partij expliciet uitspreekt dat een andere partij is uitgesloten. Als bron voor deze uitspraken zijn we afhankelijk van de media: kranten, tijdschriften en TV. Maar als je de situatie nauwlettend volgt blijkt dat de media zelf niet altijd zo'n strikte definitie hanteert.
Bijvoorbeeld afgelopen zondag. Jesse Klaver (GroenLinks) was te gast bij het programma WNL Op Zondag en werd gevraagd naar zijn coalitievoorkeuren. Op http://www.npo.nl/wnl-op-zondag/15-01-2017/POW_03436020 is de uitzending terug te vinden. Het relevante deel begint op 21:15, waar Klaver zegt: "Het is mijn ambitie om een coalitie te vormen zonder de VVD, maar het uitsluiten van partijen - behalve de PVV trouwens - past niet in de Nederlandse traditie". Goed, het uitsluiten van de PVV druist volgens GroenLinks niet in tegen de Nederlandse traditie, maar of ze de PVV ook daadwerkelijk uitsluiten wordt in het midden gelaten.
Die nuance is echter niet terug te vinden in het nieuwsbericht dat WNL na de uitzending online zet. Trots op hun scoop koppen ze: "Cordon sanitaire is bijna af: Klaver sluit Wilders uit". Het ANP bericht van even later dat door nu.nl en de rest van het internet wordt overgenomen gaat nog een stapje verder en citeert "Ik sluit niemand uit, behalve de PVV'', zei Klaver in het televisieprogramma WNL Op Zondag. Het past in ieder geval in de trend van fake news: bekijk het fragment van hierboven en je ziet dat dit ver staat van wat er daadwerkelijk is gezegd.
Wie hier op reageert dat dit allemaal niet uitmaakt omdat de PVV en GroenLinks toch echt in geen 100 jaar een coalitie zouden vormen heeft hoogst waarschijnlijk gelijk. Maar toch is het belangrijk om goed te letten op wat politici nou precies zeggen en hier niet te makkelijk conclusies aan te verbinden. Wie noemde in 2012 de PvdA "een bedreiging voor Nederland"? Juist, coalitiepartner Mark Rutte. Andersom had ook Samsom van te voren beloofd dat er geen kabinet met de VVD zou komen.
We zouden ondertussen dus moeten weten dat uitspraken van politici in campagnetijd met een korrel zout genomen moeten worden. Daar kan je wat aan doen door duidelijke taal te eisen in plaats van genoegen te nemen met vage uitspraken die een aantal maanden later zonder veel gezichtsverlies weer teruggenomen kunnen worden. Maar helaas, een paar uur later op de zondag kwam Mark Rutte bij Buitenhof weg met de uitspraak dat "de kans dat de VVD met de PVV gaat regeren 0 is", maar tegelijk dat "het uitsluiten van partijen iets is wat de VVD niet doet". Niet verwonderlijk dat volgens een peiling van EenVandaag de helft van de kiezers niet gelooft dat de VVD de PVV daadwerkelijk uit zal sluiten.
Ik wil graag dat CoalitieChecker een neutrale tool is, zodat u een objectief overzicht krijgt welke coalities er écht mogelijk zijn. Maar met dit soort onduidelijke uitspraken wordt het bijna een politieke keuze welke uitsluitingen er wel of niet worden opgenomen. Uiteraard volgen we de komende 2 maanden de uitspraken van lijsttrekkers en partijvoorzitters op de voet, om het overzicht zo betrouwbaar mogelijk te houden. Maar vooral hoop ik dat de pers in de komende interviews en debatten geen genoegen meer neemt met onduidelijke antwoorden en de politici duidelijk kleur laat bekennen; en hier vervolgens zorgvuldig over bericht. Tenslotte, gelukkig is CoalitieChecker flexibel. Bent u het niet eens met de uitsluitingen die we hebben opgenomen, pas dan linksboven op de pagina de lijst aan en wij rekenen direct de gevolgen uit.